Aşırı sıcaklar çeşitli sağlık
problemlerini de beraberinde getirmektedir. Sıcaklık ve nem artışına bağlı
olarak vücut ısısı artmakta ve metabolizma bu yeni duruma uyum sağlamaya
çalışmaktadır. Normalde terleme ile vücut ısısı dengede tutulmaya çalışılır.
Ancak aşırı sıcaklarda sadece terleyerek vücut ısısı dengede tutulamaz. Yaşlılar, bebekler ve kronik hastalığı
olanlarda terleme mekanizması ile vücut ısısının dengede tutulması
her zaman mümkün olmayabilir. Yine ortamdaki nem oranı yüksekse terleme
suretiyle vücut ısısı yeterli düzeyde düşmeyebilir. Ayrıca şişmanlık, herhangi bir hastalığa
bağlı yüksek ateş, aşırı
sıvı kaybı (dehidratasyon), kalp
hastalığı, ruh ve sinir
hastalığı, alkol ve
uyuşturucu madde kullanımı ile tedavi amaçlı bazı ilaçların (tansiyon
düşürücüler, idrar söktürücüler vb.) kullanımı da sıcak havalarda terlemeyi
etkileyen diğer faktörlerdendir. Bu gibi durumlarda yükselen vücut ısısı beyin
ve diğer hayati organlarda hasara yol açabilir.
Aşırı sıcaklardan en çok etkilenen
gruplar:
- Yalnız yaşayan 65 yaş ve üzerindeki yaşlılar,
- Dört yaşından küçük çocuklar,
- Hamileler,
- Açık alanda çalışanlar,
- Aşırı kilolular,
- Kronik hastalığı (şeker hastalığı, kalp-damar
hastalıkları, beyin-damar hastalıkları, psikolojik hastalıklar, kronik
solunum sistemi hastalıkları, karaciğer hastalıkları, böbrek hastalıkları)
olanlar
- Sürekli ilaç (özellikle tansiyon düşürücü, idrar
söktürücü, depresyon ve uyku ilaçları) kullanan kişiler,
- Sokak çocukları ve evsizlerdir.
Özellikle kronik hastalığı bulunan ve
yalnız yaşayan yaşlılar en çok risk taşıyan gruptur.
Genel Korunma
Günün en sıcak saatlerinde (10.00-16.00) mecbur kalınmadıkça dışarı çıkılmamalıdır.
- Dışarıda çalışması gerekenler mümkün oldukça
güneş altında korunmasız kalmamaya, aşırı hareketlerden kaçınmaya, sık sık
tuz içeren sulu gıdalar almaya dikkat etmelidirler.
- Dışarıda
bulunulduğunda açık renkli,
hafif, bol ve sıkı dokunmuş kumaşlardan yapılan giysiler tercih
edilmeli; geniş kenarlı ve hava delikleri olan şapka giyilmeli ve güneşin
zararlı ışınlarından koruyan güneş
gözlüğü kullanılmalıdır.
- Yoğun fiziksel aktivite ve spor yapmak için sabah
ve akşam saatleri tercih edilmeli, her bir saatlik spor için en az 2-4 bardak sıvı alınmalıdır.
Ağır fizik aktivitelerden kaçınılmalıdır.
- Risk altındaki yetişkinler ve yaşlılar, günde en
az iki kez güneş veya sıcak çarpması yönünden izlenmelidir. Bebekler ise
bu açıdan daha sık izlenmelidir.
- Bebek, çocuk, engelliler ve hayvanlar kapalı ve park etmiş araçlarda kesinlikle
bırakılmamalıdır.
- Kapalı alanlar iyi havalandırılmalıdır.
- Güneş gören pencereler perde vb. güneşliklerle
gölgelendirilmelidir.
- Vücut ısısının yükselmemesi için sık sık duş alınmalı; bunun
mümkün olmadığı durumlarda ayaklar, eller, yüz ve ense soğuk suyla
ıslatılmalı veya silinmelidir.
Beslenme ve Sıvı Alımı
Susuzluk hissi olmasa bile her gün en
az 2-2,5 litre (12-14 su bardağı) sıvı tüketilmelidir.
- Kahvaltıda az yağlı peynirler, zeytin ve taze
sebzeler bulunmalı, kafein içeren içecekler yerine de süt, meyve suyu,
ıhlamur ve kuşburnu gibi bitki çayları tercih edilmelidir.
- Terleme ile artan sıvı ve mineral kaybının
önlenmesi için her zamankinden daha fazla miktarlarda sıvı alınmalıdır.
- Mide kramplarına neden olabileceği için çok soğuk ve buzlu içecekler tercih
edilmemelidir.
- Kafein, alkol ve fazla miktarda şeker
içeren içecekler vücuttan daha fazla sıvı kaybına yol açtığı için
tüketilmemelidir.
- Yağlı besinlerin ve yağda kızartmaların tüketiminden kaçınılmalı.
- Vücut direncini artırmak ve vücudun yeterli
miktarda vitamin ve mineral almasını sağlamak için bol miktarda sebze ve meyve tüketilmelidir.
- Dışarıda
ve açıkta satılan yiyeceklerin, tüketiminden kaçınılmalı, çabuk
bozulma riski olan besinler (et, yumurta, süt, balık vb.) açıkta
bekletilmemeli, besinlerin hazırlanması ve pişirilmesi aşamalarında hijyen
kurallarına özen gösterilmelidir.
Uzm.
Dr. Cemalettin ATALAY
Sağlık Hizmetleri Başkanı