D VİTAMİNİ KAYNAĞI VE GÜNEŞTEN YARARLANMA
Vitaminler arasında önemli yere sahip olan D vitamininin vücuttaki temel görevi kemik ve diş sağlığının korunması olsa da vücudumuzda pek çok sistem için önemli görevlere sahiptir.
D vitamininin en önemli kaynağı (%90) güneşlenme sırasında ultraviyole B ışınları etkisiyle ciltte sentezi başlayan D vitaminidir. Ülkemiz için güneş ışınlarının D vitamini sentezi için en uygun olduğu aylar Mayıs-Kasım ayları arasıdır. Deride D vitamini sentezinin başlaması için vücudun en az %25’lik kısmının yaz aylarında 15 dakika, kış aylarında 20 dakika süre ile güneş ışınlarının dik olarak gelmediği saatlerde güneş ışınları ile temas etmesi gerekmektedir. Cam ve tül arkasından güneşe maruz kalmak D vitamini sentezini engellemektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) güneş ışınlarının zararlı etkilerini en aza indirmek için UV ışınlarının en güçlü olduğu 10.00-16.00 saatleri arasında mümkün olduğu ölçüde güneşe maruz kalmayı sınırlandırmayı önermektedir.
D vitamini gereksinmemizin düşük bir kısmı da (%10) balık yağı, somon, uskumru ve ton balığı gibi yağlı balıklar ve yumurta sarısı gibi D vitamini içeren besinlerle alınmaktadır.
D vitamini yetersizliğinde çocuklarda kanda düşük kalsiyum seviyelerine yol açarak hipokalsemik (kanda kalsiyum seviyesinin normalin altında olması) nöbetlere neden olabilir. Bunun dışında D vitamini yetersizliği çocuklarda raşitizme (bükülmüş uzuvlara yol açan yumuşak kemikler) yol açabilir. Yetişkinlerde D vitamini yetersizliği sonucu osteoporoz (daha ince ve daha az yoğun kemikler), osteomalazi (yumuşak kemikler), kırıklar, kas güçsüzlüğü gibi sağlık sorunları görülebilmektedir. Bunların dışında D vitamini yetersizliğinin şeker hastalığı, kardiyovasküler hastalıklar, hipertansiyon, kötü zihinsel sağlık, uyku bozuklukları, enfeksiyon hastalıkları gibi bazı hastalıklar için de risk faktörü olabileceğini gösteren çalışmalar bulunmaktadır.
D vitamini yetersizliği risk grupları şu şekilde sıralanabilir:
- Güneşe yetersiz maruz kalanlar; uzun süre kapalı alana maruz kalan kişiler
- Yaşlılar
- Koyu cilt rengine sahip olan bireyler
- Şişman bireyler
- Yüksek bölgelerde veya güneşe maruziyetin çeşitli nedenlerle az olduğu alanlarda doğan bebekler
- Zamanından erken doğan bebekler ve gebelikte annede D vitamini yetersizliği olan bebekler
- Kronik böbrek yetmezliği, karaciğer yetmezliği ve emilim bozuklukları ilişkili hastalıkları olanlar
- Yakın zamanda vücut ağırlık kaybı için ameliyat olan bireyler
- D vitamini metabolizmasını olumsuz etkileyecek bazı ilaçları ( anti epileptik ya da steroid ilaçları) uzun süre kullananlar